Çocuklar yaşadıkları sorunları ve yoğun duyguları yetişkinler gibi anlamlandırıp ebeveynlerine, güvendikleri diğer yetişkinlere, hatta arkadaşlarına dahi açıklayamazlar. Oyuncaklar, çocukların yaşadıkları sorunları ve kendilerini sıkıntıya sokan durumları ifade etmelerini kolaylaştırır ve dahası tekrar tekrar oyunlar kurarak çözüm bulmalarına yardımcı olur. Deprem sürecinde çocukları daha iyi hissettirmek adına pek çok oyuncak bağışı kampanyası düzenlenirken bizler de Türk Psikologlar Derneği Çocuk-Ergen Birimi ile görüşerek dikkat edilmesi gereken noktaları derledik. “Oyun çocuğun ilacıdır” bilinciyle hareket ederek hiçbir oyuncağın çocuğa zarar vermeyeceğini düşünüyoruz. Bu yazı ile dikkat çekmek istediğimiz oyuncaklar değil, o oyuncağa sahip olacak çocuğun duygularını ifade etmeye hazır olup olmadığıdır. Travma literatürüne göre olumsuz deneyimi takiben yaşanan yoğun duygular 1 ile 3 ay arasında azalmaya başlar. Bu noktada yaşanılanlar henüz çok yeniyken çocukları duygusal olarak zorlamayacak oyuncakları tercih etmek gerekir. Önerilenler: Aşağıda sıralanan yapılandırılmamış oyuncaklar çocukların yaratıcılığını harekete geçirerek yaşamın doğal bir parçası haline gelir. Çocuğa hazır olduğu noktada yaşananları yeniden kurgulayabileceği bir alan sağlayacağı gibi, henüz hazır olmadıkları noktada da eğlenerek iyilik hallerini pekiştirir. Örneğin; • Lego, blok, tik-tak gibi yapı inşa oyunları çocuğun hayal dünyasını harekete geçiren, kendi hazır oldukça duygularını ifade etmesine zemin sağlayacak oyuncaklardır. Özellikle büyük parçalardan oluşan setler çocukların kendilerince senaryo kurmalarını kolaylaştırır. • Oyun hamurları yoğurma şekli ve yumuşaklık hissiyle çocukların güven ihtiyacını karşılamaya yardımcı olur. Sınırlandırılmamış bir oyuncak şekli olmasıyla, çocukların hazır olduklarında ihtiyaçlarına uygun oyunlar kurmalarını kolaylaştırır. • Regülasyon oyuncakları (duygu kartları, peluş oyuncaklar, stres topları, pop-it (pıt-pıt) çeşitleri, saksafon boru top üfleme oyuncağı, köpükle baloncuk yapma oyuncağı, atlama ipi, hulahop vb.) çocukların duygu düzenleme becerilerini destekler. • Sanat malzemeleri çocuğa ifade özgürlüğü tanıyarak duygularını dışa vurmalarına yardımcı olur. Boya çeşitleri (kuru, pastel, keçeli, sulu, guaj vb.), boncuk seti, ponpon, şönil, keçe, eva, renkli kağıt, yapıştırıcı, çocuk makası vb. malzemeler ile çocukların hayal gücünü güçlendirmek çok önemli. Dikkat Edilmesi Gerekenler: Çocukların duygu durumu, oyuncakla baş başa kaldığında ortaya çıkabilecek yoğun duygular ve davranışlar, çocukla birebir temasta olan yetişkinlerin yoğun duygu durumuna bağlı tavır ve tutumları göz önünde bulundurularak aşağıda belirtilen tetikleyici oyuncakları dikkatli seçmek gerekir. Örneğin; • Genel malzemelerden oluşan (stetoskop, ilaç kutusu, yara bandı, derece vb.) doktor setleri önerilmektedir. İçerisinde organ parçası bulunan doktor setleri çocuğu tetikleyebilir. • Ambulans, itfaiye, jandarma/polis aracı gibi oyuncak arabalarda plastik, sesi olmayan ve pilsiz oyuncaklar önerilmektedir. Siren sesi gibi sesli uyaranlar çevrede bulunan diğer çocukları olumsuz yönde etkileyebilir. • Enkaz sürecinde sıklıkla “vinç gelmedi” gibi söylemler olduğu için inşaat araçları önerilmemektedir. Çocuk ihtiyaç duyduğunda ve hazır olduğunda sıradan bir arabayla, legoyla veya oyun hamuruyla dahi inşaat araçlarını kendi sürecine dahil edecektir. • Bu süreçte sıklıkla kopmuş organ parçalarına rastlandığı için kolu-bacağı çıkan bebeklerin çocukları tetikleyeceği öngörülmekte. Bu sebeple, hafif, yumuşak ve/veya bez bebeklerin tercih edilmesi çok önemli. • Oyunlar sırasında ortaya çıkabilecek öfke, korku, kaygı gibi duyguların ardından oyuncak fırlatma-parçalama gibi davranışların gerçekleşme olasılığını göz önünde bulundurmak gerekiyor. Seçilecek evcilik seti, tamir seti, karakter setleri gibi oyuncaklarda porselen/cam/metal gibi tehlike yaratmayacak plastik ürünler seçilmesi önerilmektedir. Önerilmeyenler: Aşağıda belirtilen basit ve zararsız oyuncaklar yapısı, uyaranları ve oynanış şekline bağlı olarak önerilmemektedir. • Yaşanan artçılarla birlikte sallamak/sallanmak/sarsmak gibi kelimeler farklı bağlamlarda kullanılsa bile tetikleyici olacağı öngörülmekte. Salıncaklı, beşikli vb. bebek setleri ve sallanan oyuncaklar önerilmemektedir. • Balonlar patlama riski sebebiyle çocukları tetikleyebileceği için önerilmemektedir. • Slime vb. malzemeler bulaşan bir madde olduğu için hijyen açısından önerilmemektedir • Gönderilecek oyuncak setlerinde kız-erkek ayrımı yapılmadan Barbie/Marvel/PJ Maskeliler vb. gibi karakterlerin olmaması tercih edilmektedir.